Nobel saria eskuratu duen idazle —ustez— japoniarraz

Testu honek aitorpen lotsamangarri bat dakar hasiera-hasieratik: Nobel saria jaso aitzin ez neukan Kazuo Ishiguroren ezer irakurria. Japoniako literaturaz zer edo zer badakidalakoan egonik ere, Kazuo Ishiguroren eleberririk ez dut etxean. Nobel saria eman aitzineko egunetan Haruki Murakami idazle ezagunak saria eskura zezakeela zabaldu zen, urtero bezala, baina aurten ere, aurreko urteetan bezala, saririk gabe gelditu da Murakami, Nobel saridun izangai izateko kondenatua. Gainera, aurten Kazuo Ishigurori eman badiote, ez dut uste datorren edota datozen urteotan berriz ere beste idazle japoniar bati Literatur nobel saria emanen diotenik... Beraz, Haruki Murakamik Nobel saria eskuratzeko aukera anitz galdu du, Nobel saririk gabeko idazle handien gauaren sakonean galduta. Bide batez, Gauaren sakonean da Haruki Murakamiren eleberri bakarra euskaraz irakur daitekeena, oraingoz bederen, Ibon Uribarrik euskaratua eta Ereinen eskutik argitaratua, 2009an.

Kazuo Ishiguro ez da Haruki Murakami bezain ezaguna, ezta beste nobel saridun japoniarrak —Yasunari Kawabata eta Kenzaburo Oé— bezainbeste ere. Bidenabar, irakurle zaleak Yasunari Kawabata-ren Loti ederrak irakur dezake Literatur Unibertsalaren bilduman. Ez, Kazuo Ishiguro ez da Kawabata bezain ospetsua, eta ez da Yukio Mishima bezain ezaguna —beste Nobel saridun izangai betierekoa— edo azken urteotan ospetsu bihurtu diren Yoko Ogawa edo Natsuo Kirino emakume idazleak bezain sonatua... orain arte bederen. Goian aipaturiko idazle horien guztien liburuak extean dauzkat —ez denak, doike— edo irakurriak ditut... baina Kazuo Ishiguroren libururik ez daukat. Oraintsu, Nobel saria eman diotelarik, argitaletxeak hor ibiliko dira urteetan biltegietan pilaturiko eta ahanzturiko liburu aleak tirriki-tarraka sustatzen, itzultzaileak estutzen ahalik eta lasterren Ishigururen liburuak itzul dezaten —“Noizko? Atzoko!—... Ezpada nobel saridun berriaren egile-eskubideen gaineko liskar korapilotsu eta borroka zikinetan sartzen direla.

Kazuo Ishuguroren gaineko datak eta datuak bilatzen eta biltzen hasi ziren Nobel saria jaso ahala, eta orduan ikasiko zuten Nagasakin jasio zela, 1954an, baina umea zelarik Britaina Handira joan zela familiarekin, sei urte baino ez zituelarik. Ingalaterrako bere etxean japonierari eutsi zioten, baina argi dago “English Writer” —Idazle igeles bat— dela, Suediako Akademiako aurkezleak aurkeztu zuen gisara.

Bada Albazeteko lagun bat, haiku idazten duena —naturari loturiko poema laburra, japoniar jatorrikoa— duela gutxi hauxe idazten zuena: “Wikipedia Borges bera baino gehiagotan aipatzen da”. Arrazoi du, eta nik neuk ekarri nahi dut Kazuo Ishigururen gaineko iruzkina, Wikipediarena, testu hau biribiltzeko, zeren eta aurtengo nobel saria definitzerakoan, Wikipediak dio jatorri japoniarreko idazle ingelesa dela; bere Nocturnos —Gauezkoak— ipuin-bilduma eta Pálida luz en las colinas —Muinoetako argi motela— eleberria irakurri eta gero, ezin argiago daukat.

Kazuo Ishiguroren liburu horren haritik, hil honetako nire kolaborazioa Euskalerria Irratian

Su gabeko etxea, gorputz odolgabea

Sukaldeko sutondoan, zizeiluan eserita nagoelarik, gogora datorkit kostaldeko lagun gipuzkor batek behin harritu zela zizeilu hitza aditzean: “Gurian aulkiya deitze zaio, besterik gabe. Zelako rarua den hemengo jentia". Bertzalde, lagun zuberotar batek esana dakit han züzülü esaten diotela; Ekialdean, antza, ederki bereizten dugu zer den aulkia —gurean, kadira— eta zer zizeilua.

Larrazkeneko bazkal osteetan eguteran esertzea maite dut, baserriaren aurrean, ekibegian, eguzki engainagarriaren azken izpien indar hondarrak biltzeko edo. Olarri mendirantz eguzkia emeki-emeki amiltzen ari delarik, maite dut pentsatzea aurrekoan baina pixka bat gehixeago luzatu dela eguna. Patxi Zubizarreta lagunak aspaldi idatzi zuen gisa, “ilunabarra ez zen hain erabatekoa izango hain iheskorra ez balitz”.

Eguzkia ezkutaturik, baserrira sartzen naiz atzera, harrikoa egitera eta gero, sutondoan egotera. Baina gaur, harrikoa eginda, egunaren argitasuna oraindik aprobetxatzeko edo, berriz ateratzea deliberatu dut, ilundu aitzin itzuliño bat ematera, eta gure baserritik maldan behera doan bidezidorrean barna abiatu naiz Luisenera, eta agian ama zenaren lehegusina Zezili agurtzeko aprobetxatuko dut, bera ere urteetan aitzina doa-eta. Orduan erreparatu diot bidetik aparte xamar dagoen makalari, makal sendo luze handiari, udaberrian eta udan gure baserritik Olaldea ikustea eragozten diguna, baina orain, larrazkenak erdi-biluzturik, herriko eliza eta etxeak antzematen uzten dituena. Gure baserriko tximiniari darion kea, hego-haizerik ezean, gorantz doa kiribil eder bat sortuz, baserritik gertu dagoen makal luze eder horrekin —pagoen eta haritzen artean, nabarmen— bat egiteko asmoz edo.

Makal urruna,

tximiniatik lehian

ke zirimola